15 Aralık 2013 Pazar

André Rieu

André Rieu ve Johann Strauss Orkestrası, 29 Kasım 2013, Sinan Erdem Olimpik Spor Salonu, İstanbul
Yıllardır ZDF, RTL, BBC, Mezzo gibi kanallarda izleyip eğlendiğimiz André Rieu ilk kez İstanbul’daydı. Klasik müziği kitlelere sevdiren, bir eğlence aracı hale getiren ve benim aynı zamanda öğretici de bulduğum Hollandalı müzisyen.

Gidişimiz tam bir mizah örneğiydi. Organizatörler bu tarz büyük etkinlikleri niye hep özel olarak yoğun gün ve saatlere ayarlarlar, anlamıyorum. Daha çok heyecan, adrenalin oluşsun diye mi? WTA yarıfinalleri de 29 Ekim provaları nedeniyle bir kısım yolların kapalı olduğu güne denk getirilmişti. Bu da 29 Kasım Cuma gecesi saat 21:00’da. Hayran kaldım doğrusu. Bir de Biletix mesaj atıyor “Geç kalmayın, 21:00’dan sonra gelenler alınmayacaktır”. E bir sürü kişiyi yarım saat sonra bile aldınız, o nasıl oluyor civanım?

Ekibimiz, ben tek göz
“Kesin geç kaldık.” , “Yok ya yetişiriz” , “Bu nasıl bir trafik ya” , “Daha erken çıksaydık keşke” , “Zeynep’e kalsa daha da geç çıkacaktık” diye söylenmiş olsalar da, WTA nedeniyle Sinan Erdem tecrübem olduğu için ekibimizi doğru tekniklerle olaya yetiştirdim. Hatta o kalabalıkta içeri girdik, yerimizi bulduk; birileri yanlışlıkla yerimize oturmuş, onlara “Kalkın gidin” dedik, oturduk, etrafa baktık, sonra on dakika daha geçti öyle başladı.

10bine yakın kişinin katıldığı konser, Rieu’nün 45 kişilik Johann Strauss Orkestrası ile tam bir karnaval havasında geçti. Rieu’nün kurduğu Orkestra bu yıl 25. yılını kutluyormuş. Başlangıçta Hıncal Uluç da dâhil geç kalanlara Rieu “Biz Hollanda’dan gecikmeden gelebildik, siz geç kalıyorsunuz.” dedi. “Ah André, bir bilsen biz neler çekiyoruz, o senin Hollanda’nın bisiklet yollarına benzemiyor bizim yollar” dediler herhalde içlerinden. Ayrıca ülkemizin mevcut konjonktürüne ilgisi beni şaşırttı. Bir ara “Türklerin neşelenmeye ihtiyacı var, yüzlere bakıyorum da herkes üzgün, mutsuz.” diyerek neşeli bir şarkı çaldılar.

Rieu’nün her şarkının hikâyesini ve varsa solistlerin geçmişini bir bir detaylarıyla sunuşu, aralara kattığı komik hikâyeler, şarkının dönem ve anlamına göre arkada beliren sinevizyon, Orkestra üyelerinin kostümleri, tüm konserlere taşıdıkları sahnenin tasarımı, izleyicilerin üzerine düşen karlar, balonlar hepsi bir bütün halinde çok güzel organize edilmişti. Viyana Ormanları, Nessun Dorma, Amigos Para Siempre, La Traviata, Polyushka Polie, Bolero, Mavi Tuna gibi en sevilen eserleri müthiş bir ambiyansta dinledik ve izledik.


Memleketi Maastricht’ten getirdiği kariyonist favorim oldu, tuşlara tokmak misali vuruşları ile yaptığı müzik harikaydı. Kariyon, kiliselerin çan kulesinde duran ve çanlara hayat veren bir enstrüman. Bir de iki kuşak Orkestra’da çalan baba-oğul Fransız davulcuların Bolero performansı ile Rieu’nün Maastricht’in ana caddesinde bir kış günü tanıştım dediği Rus üçlünün yerel enstrümanları balalayka, akordeon ve dombra ile icra ettiği Polyushka Polie performansını çok beğendim. Alman, Avustralyalı ve Macar üç tenordan oluşan Platin Tenorların Puccini’nin Turandot Operası’ndan Nessun Dorma aryası da mest etti. Direkt bizim konserden olmasa da kariyon ile ksilofonun hız yarışı yaptığı benzeri bir bölümü aşağıda paylaşıyorum.


Finalden önce konserdeki tüm sanatçı ve solistlerin birlikte yaptığı kapanışta, sahnede şampanya patlatıp bir güzel içtiler. Tevekkeli değil, arada Rieu “İstanbul’da bira yok, bulunmuyor.” demişti. Bu yorumu karşısında biraz hayal kırıklığı yaşadım, zira kendini ve misyonunu fazlasıyla kanıtlamış bir sanatçının konserde böyle bir söz söyleyecekse, daha doğru ellerden ve tam bilgi alması iyi olurdu. Direkt “Yok” demek hoş olmadı, kaldığın otelde de mi yoktu André’cim?

Konser yazılarımda sıkça yazıyorum ama cidden her sefer aynı şey oluyor. Söyleyecek söz bulamıyorum. Ya nerede gördünüz siz bissiz konser? Adam “Bitti hadi eyvallah.” dediği anda bir güruh insan çıkmaya başladı. Bir bekleyin selamı, kucaklaması olacak adamın, bu ne saygısızlıktır. Bir de ilk kez Türkiye’ye gelmiş, adam bir yönüyle de para babası, sizi seneye de çekmek için az bekleyin türlü sürprizler yapacak.


İşte bu finalden sonraki gerçek final muhteşemdi, Türkiye’den dört sanatçıyla (kanun, tef, kemençe, ud) en sevilen Türk müziklerinden örnekleri (Katibim, Hatırla Sevgili, Kasap Havası) Orkestra uyarlamasıyla çaldılar, korosu bile söyledi. O kadar güzel uyarlamışlardı ki klasiğe, çok beğendim. Bu bölümü aylarca prova etmişler Hollanda’da. Zaten öyle olduğu da belliydi. Herkes ayakta parçalara eşlik edip dans etti. Millet tam anlamıyla coştu, halay çekti. Hatta Rieu'nün çevirmeni de en son sahneden inerek yakınlarıyla birlikte en önde halay çekti. Rieu, Türk dinleyicisinin gönlünü kesinlikle çaldı. Tabii burada şu da akıllara gelebilir: Klasik müzik konseri mi yoksa çiftetelli mi? İkisi de değil, bu bir gösteri. En sevilen vals ve aryaların sunulduğu bir sahne şovu aslında. O nedenle “Iy bu ne be?” diyenlere yönelik cevap: Evet, bu konser finalde bunları gayet güzel kaldırır. Beğenmeyen Salzburg Müzik Festivali’ne gidebilir. Şurada konserden fena olmayan bir kolaj var: www.youtube.com/watch?v=mot0KoBAbyw 

Bilet fiyatları, iyi yerler için el yakıcı olsa da herkese en az bir kere André Rieu tavsiye ederim. Rieu ve Orkestrası seneye de geliyor. Çoluk çocuk, çikolata, su hep birlikte iyi vakit geçirebilirsiniz.

8 Aralık 2013 Pazar

Yakında birbirimizi yeriz

Kızlı-erkekli, üç çocuklu-çocuksuz, operalı-operasız, tomalı-tomasız, sahneli-sahnesiz, dört artı dört artı dörtlü-dört eksi dört eksi dörtlü, arboretumlu-arboretumsuz, üç köprülü-köprüsüz, dogmalı-irfanlı... Bu sıralamalardan sonra "İlvanlım" adlı parçayı mı söyleyeceğimi sandınız? Bana göre yakında bu fiyaskoların bir önemi kalmayacak, çünkü birbirimizi yemeye başlayacağız.

Bir süredir Think Progress'i izliyorum. Bizim basında bence yeterince yer bulmadı iklim değişikliği konusu. Tüm dünya felaketler yüzyılının kapıda olduğunu konuşurken, biz basiretsiz gündemlerin içinde boğuluyoruz.

Eylül sonu açıklanan Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin son raporuna göre, son 60 yıldaki küresel ısınma, kesin olarak (%95) insan etkilerinden kaynaklandı. Dünya, 1901-2012 döneminde 0,9 derece ısındı ve 21. yüzyılın sonuna kadar ısınma 2 dereceyi bulacak. 1 dereceyle bu hale geldiysek, 2 dereceyle su ve gıda savaşlarına gideceğiz diye düşünüyorum.

Somutlaştırmak istersek, bir örnek şu: Science Dergisinde yayımlanan rapora göre 2000 yılından günümüze dünya, her dakikada 50 futbol sahası büyüklüğünde ormanı kaybediyor. Türkiye’ye dönelim: Aynı araştırmada 2000 yılından beri özellikle İstanbul’da çok büyük oranda orman katliamı olduğu vurgulanıyor. Yenilerde ise hepimizin bildiği gibi Kuzey Ormanları’na baybay!

Hal böyleyken, Türkiye fosil yakıt endüstrisinin tüm isteklerine uygun şekilde davranarak kömürle büyüme stratejisini sürdürüyor ve birkaç yıl içinde 50’den fazla yeni santral kurulacak. Daha yenileri kurulmadan ülkemiz, 2012 yılı kömürlü karbon salımında dünyada 216 ülke içinde 16. sırada. Geçenlerde Çin’de 8 yaşında bir kız çocuğunun akciğer kanserine yakalandığı açıklanmıştı ve sebep olarak hava kirliliği gösterilmişti, o da eşittir: “kömür”.

İşin ironik tarafı doğal afetlerden zarar gören, hatta yok olan ülkeler, sera gazı salımı neredeyse sıfır olan fakir ülkeler… Şimdi Filipinler'i izliyoruz Haiyan/Yolanda tayfunuyla. Bunun tarihin en güçlü tayfunu olduğu söyleniyor (Zaten belirtiler önceden başlamıştı, Ekim ayında da Filipinler 7,2’lik depremle sarsılmıştı.). Sırf bu vakayla iklim değişikliğinden etkilenen insan sayısı 11 milyon, ölü sayısı 5.600, tahliye edilen insan sayısı 3,5 milyon. Bu rakamlar şaka değil. Atmosferin ısınmasıyla 2100’e kadar büyük tayfunların sayısında %11 oranında artış olacakmış.

Tüm suç hırsla büyümede. Ekonomik büyüme artık "hayat"ı desteklemiyor; sadece köstek oluyor ve öldürüyor. Sürdürülebilir büyüme meselesine ise ülkemiz "Geçti Bor’un Pazarı" eşliğinde mi göz atar ya da hiç göz atar mı? Ne diyorum ben ya?

Bir parça ile noktalıyorum sözlerimi: Joni Mitchell’in 1970 yılında yazdığı ve kaydettiği “Big Yellow Taxi”. Esasen Mitchell’in akustik gitarına, söyleme tarzına ve sondaki kahkahasına tav olduğum bu şarkıyı şu günlerde farklı bir bakış açısıyla dinliyorum. Kadın 1970’te "Çevreyi kirletirseniz, gelecekte bedelini ödemek zorunda kalacaksınız." konulu şarkı yazmış.


Bu şarkı tahmin edilebileceği gibi, birçokları tarafından cover’landı. En meşhurlarından biri Counting Crows’unki. Ben beğenmiyorum ama çok beğenen var, yine de paylaşayım. Bu cover’da kapitalizmin, çevreyi değil bir şarkıyı katledişine şahit oluyoruz. Bu versiyondaki tek güzel şey söyleyenin sesi, o kadar.


28 Kasım 2013 Perşembe

Hödük ne haber?

“Evet efendim, eyvallah!” Herkes kabul etmek zorunda mı?

Muhafazakâr neyin muhafızlığını yapıyor? Liberal muhafazakâr tarafından hunharca kullanıldı mı?   

İlber Ortaylı dedi ki “Şiirle düşünen toplumlar hödüktür.” Bunu tabela yapmak istiyorum 5 metrede bir. Hödük ne haber?

Sahne sanatları neden huzursuz ediyor? Tiyatroların ödenekleri neden kesildi? Muhafazakâr sanat olur mu?

Az gelişmiş ülkede hangi vakıf, şahıs/lar operayı finanse eder? Kendinizi Anglosakson dünya ile kıyaslamaktan ne zaman vazgeçip ülke gerçeklerine eğileceksiniz? Niye bu serinkanlıların bile yönetemediği modeli kes yapıştır yaptınız? Az gelişmiş ülkede sanat özerk olur mu? Olursa var olur mu?

Genco Erkal dedi ki “Cumhuriyetin kültür sanat alanına kazandırdığı her şey yok ediliyor.” Bunu tabela yapmak istiyorum 5 metrede bir. Gelecek hafta Devlet Tiyatroları, Devlet Opera ve Baleleri, Devlet Senfoni Orkestralarına baş baş…

Bir satılmamış sanat mı kalmıştı? Her şeyin içine tükürülür mü?

Yetmez ama evet rahat mı, pişman mı?

Enough is enough!*

Tanı: Tek tip birey/topluma ne zaman ulaşırız? Görmek istemiyorum, lütfen beni yaşlandırın ya da iyisi mi fosile çevirin.

Reçete: Biraz opera izleyin; sinüs açar, zihin açar, kini azaltır. Bunu yapana çıkışta şiir okurken ayran içmek serbest.

* Yeter artık!

31 Ekim 2013 Perşembe

Anish Kapoor, am I kaputt?

Anish Kapoor, SSM'deki sergisinde, 2013
Modern sanatla mesafeli ilişkimden daha evvel de bahsetmiştim ama ta içimde hissettiğim bir sergi oldu bu. Sergi demek azımsamak oluyor, o da ayrı bir konu.

Anish Kapoor sergisi için heyecanım aylar evvelinden başlamıştı, o kadar ki modern/klasik/plastik/her türlü sanat uzmanı kankam Melih’le 8 Eylül’de sergiye gitme planı yapmıştık ama o gün geldiğinde, olayın 10 Eylül’de başladığını buluşmamıza 1 saat kala fark ettim. Fark etmeden Müze’ye gitsek “ay n’olur bize ön gösterim yapın” diye yalvarırdık herhalde. Araya bayramda ben bir Fethiye sıkıştırdım. Dolayısıyla Bayram dönüşü 20 Ekim Pazar öğlen Sakıp Sabancı Müzesi’nin önünde buluştuk; ben geliyorum 3-5 kilometreden, o geliyor 30-35 kilometreden ama ben yine geciktim.

Eller, eller
Melih duruma alışık gözlerle bana bakarken hemen biletleri alıp yokuşu tırmanmaya başladık. Kapoor’un ünlü "Gök Ayna" dahil diğer aynaları, Atlı Köşk’ün canım bahçesine ne de güzel yerleştirilmiş. İçbükey aynalar tasarlanışları gereği yeni bir dünya ile karşılaştırıyor sizi ve sakladıkları gizemi siz keşfediyorsunuz aslında. O yüzden de içeri girmeden eğlenmeye başladık. Ben en çok aynalarda ellerimin Emel Sayın’ın elleri gibi gözükmesinden hoşlandım. Diğer deyişle, Emel Sayın’ın kendisi bu aynalara ellerini gösterse, ortaya Tim Burton’sal sahneler çıkardı da diyebilirim.

Aynalar, aynalar
Kapoor aynalarla ilgili şunu diyor: “Ayna iyi işlenmişse ve parlaksa matematiksel ya da felsefi bir objeye dönüşebilir. İşte o zaman bir şeyler yapmaya başlar ve uzam oluşur.” Gerçekten baktığınızda önce rahatsız olabilirsiniz ama sonra aynaların mekanı da içine aldığını görüyorsunuz ve objeye birden uyum sağlıyorsunuz. 

Soldaki oniks 'Sekiz'i çok sevdim.
İçeriye girdiğimizde fuayede gösterilen Kapoor filmini sergi öncesinde mi sonrasında mı seyredeceğimiz konusunu tartışmaya başladık; ben öncesinde, Melih sonrasında dedi. Son tahlilde öncesinde izlemeye karar verdik ve oturduk. Tek film zannederken üst üste çok sayıda film olduğunu gördük; üçüncüden sonra ben sergiye geçmek istedim, bu sefer de Melih istemedi, çok vakur oturmaya devam etti. ‘Hayırlısı olsun’ diyerek izlemeye devam ettik. Filmleri çok beğendim. Bilhassa Fransız yapımı olan belgeseller öğreticiydi.

Annesi Iraklı bir Yahudi, babası da Hindu olan 59 yaşındaki Kapoor, kibbutzda yetişmiş ve 16 yaşında eğitim amacıyla İngiltere’ye gitmiş. Eğitimine önce mühendislikle başlamış, sonra vazgeçip sanat okumuş. Kendisinin “herhangi bir yer”li olarak gösterilmesini istemiyor, zaten böyle zengin bir sanatçının evrensel düşünceye sahip olması şaşılacak şey değil. Benim de Kapoor’a heykeltıraş denmesine itirazım var. Bir o, bir de Serena Williams insan değil, başka gezegenden...

Kapoor'un ülkemizdeki bu ilk kapsamlı sergisi, sanatçının mermer, kaymaktaşı gibi malzemelerle oluşturulan, çoğu daha önce sergilenmemiş taş eserlerine odaklanan ilk sergi olma özelliğini de taşıyor.
Kapoor taytımın dokusunu görse, ilgilenir, üretirdi diye de düşünmedim değil.
Sergide ellemek yasak diyorlar, eserlerin belirli bir santiminden öteye siyah çizgiler çekilmiş ama ben tabii yaklaşmadan/ellemeden duramıyorum. O nedenle, çizgiyi aşmadan yandan manipülasyona çalıştım. Bir ekol Kapoor’a “Obje ve dokularla bozmuş kafayı” diyebilir. Ben de bir doku manyağıyım, bu eserin yanında da Kapoor'la uyumumuzu delirerek fark ettiğimde, Melih tabii ki anı kaçırmadı.

'Fil' duvarın içinde. 'Fil' nereye?
"Fil" adlı çalışmasına birkaç defa döne döne baktım. Kapoor, bence bunda zamanı hedeflemiş. Zamanın uzadığı ya da gerçekten durduğu hissine kapılıyor, bir yandan da baktıkça huzursuz oluyorsunuz. Kapoor da “Ne objeler ne de ona bakanlar masum.” diyor, ne kadar doğru.

İnsanlar buna 'bean' diyor.
Aynı durum Chicago’daki “Cloud Gate”de de var. Yakından görmediysem de belgeselini izlerken bu hisse kapıldım. Her gün yüzlerce insan bu çalışmaya dokunuyor ve bu istenen bir şey. Chicago Belediyesi’nin bu eserin her gün temizlenmesi için ayırdığı özel bir bütçe varmış, takdire şayan belediyecilik anlayışı.

Kapoor'un ikonik eserlerinden "Sarı" da var sergide. Sarı, monokromun mükemmel bir örneği. Monokrom her daim derinliğe sürükler. Bu boyutlardaki hali ise insan gözüyle kontrol edilemiyor, sürüklenip gidiyorsunuz. Ayrıca bu renk ve tonları çok tatlı. Önüne geçip bin türlü şekle giriyoruz.

Şu arkadaki kız çocuğu ne şirin.

29 Ekim 2013 Salı

Masalın gerçeği


Sanat, protest. Bunu hakkıyla ortaya koyabilenlerin başını çeken ise Ferhan Şensoy. Yine korkusuz ve lafını esirgemeyen bir oyun: Masal Müfettişi. Masallarınız da artık denetlenecek. Hazır mısınız?

Şubat ayından beri sahnede olan Masal Müfettişi için 19 Ekim akşamı Ses Tiyatrosu’ndaydık kardeşimle. Biletlerimizi aynı sabah Ortaoyuncular gişesini arayarak aldık. Akşam olduğunda, Can’ın ‘geç kalıyoruz’ çığlıkları ve benim sakinliğime sinir oluşu nedeniyle yaptığı eşsiz yorumlar eşliğinde metroya bindik, forum metroda da devam etti. Yayan Taksim'e çıktığımızda, tempolu bir yürüyüşle Ses Tiyatrosu’na vardık. Heyecanla yerimize oturduk.

Ses Tiyatrosu, 19 Ekim 2013
Ses Tiyatrosu’nun atmosferine bayılıyorum. Girer girmez içine alıyor sizi ve kendisini anlatmaya başlıyor. Sanırım bayram dönüşü olmasının da etkisi vardı ama tiyatro çok boştu. Böyle toplulukları desteklememiz, hatta oyunlarına birden fazla kere gitmemiz gerekir şayet böyle cesur sanatçıları ve oyunlarını izlemeyi sürdürmek istiyorsak. Gerçek bir sanatçının, ülkesinin sosyal ve politik konularını değerlendirişini ve bunu nasıl ustaca, nasıl evrensel bir şekilde ortaya koyduğunu herkesin görmesini istiyorum.

Ferhan Şensoy, yazdığı 52. tiyatro oyunu Masal Müfettişi’ni “Artık masalların da teftiş edilme, denetlenme zamanı geldi.” diyerek özetliyor. Oyun, bir masal dünyasında geçiyor ve değişik masal karakterlerini izliyoruz. La Fontaine ise anlatıcı rolünde. Oyunda sayısız kez "Laf ölür La Fontaine ölmez." repliğini duyuyoruz. Bu da Ferhan Şensoy'un bu masal ustasına ne kadar değer verdiğinin kanıtı. Keloğlan’ı da görüyoruz, Hansel ile Gretel’i de. Tabii adı üzerinde Masal’ın müfettişi de var. Durup durup sahneye girerek denetim yapıyor. Bu masalların arasına günümüz Türkiye’si de yerleştirilince, alın size bir Ferhan Şensoy kara mizahı…

Masal Müfettişi, Ferhan Şensoy, 2013
Tüm oyuncular hakkını vermişti. Keloğlan rolündeki Orkun Akyıldız ile Soytarı ve Masalcı Dayı rollerindeki Ali Çatalbaş en başarılı bulduklarımdı. Ferhan Şensoy’un küçük kızı Neriman Derya Şensoy’un hazırladığı dekor ve kostümleri ise hepsinden çok tuttum. Tam bana hitabeden türdendi. Sahnenin iki yanına yerleştirilmiş ve oyuna ışık yakıp söndürerek katkıda bulunan Kaptan mankeni ile Baba’nın (Ferhan Şensoy) adını bir türlü hatırlayamadığı rahmetli eşi Şaziment mankenine bayıldım. Bir de Kralın tacı olarak kullanılan altın lazımlık ve taht olarak kullanılan altın bide fikirlerini çok yaratıcı buldum.

Masal Müfettişi’nde Ferhan Şensoy’un büyük kızı Müjgan Ferhan Şensoy da oynuyor. İlk tiyatro deneyimini babasının oyununda, babasıyla aynı sahnede yaşaması çok hoş.

Ses Tiyatrosu, 19 Ekim 2013
Antraktta oyun afişlerine baktık biraz. En son izlediğim Ferhan Şensoy oyununun “Aşkımızın Son Durağı”, ondan önce izlediğimin ise “Kiralık Oyun” olduğunu hatırladım. İlginçtir, Özgü Namal ismini bana ilk tanıtan Kiralık Oyun’dur. Zannederim Okan Bayülgen’in de oynadığı son tiyatro oyunu idi. Okan, oyunun afişinde göbeğine imza atmayı tercih etmiş. Bu durum gözden kaçmamış olsa gerek, hemen alta şu not eklenmiş: “Okan’ın göbeğini kapatmak için attığı imza…” Çok güldüm buna.

Masal Müfettişi’ne gitmek isteyenlere spoiler olmasın ama oyundan bir iki repliğe yer vermeden geçemeyeceğim.

Kralın cep telefonu melodisi: “Ya ya ya şa şa şa kralımız çok yaşa.”

Masalcı Dayı: “Allah’ın emri, Obama’nın izniyle oğlunuz Keloğlan’ı…”
Kelana: “Obama kim?”
Dayılanan Kız: “İsteyince vermeyen.”

La Fontaine: "Madam olamayan Matmazel Müfettiş, düşünceleri denetleyemezsiniz!"

29 Ekim Cumhuriyet Bayramınız kutlu olsun. Bu oyuna gidin, afra tafra yapmayın, lütfen gidin, gidin, gidin. Masal mı gerçek mi siz karar verin…

Yazan ve Yöneten: Ferhan Şensoy
Oyuncular: Ferhan Şensoy, Serap Günaydın, Ali Çatalbaş, Pınar Alsan, Elif Durdu, M. Ferhan Şensoy, Orkun Akyıldız

Prömiyer: 22 Şubat 2013, Ses Tiyatrosu, İstanbul

21 Eylül 2013 Cumartesi

We'll never be royals

Ella Yelich-O'Connor, "Lorde"
Royals, önce içindeki koro partileri ile dikkatimi çekti. Küçük yaşta ilk defa "İşte kendimi buldum." dediğim TRT korosundaki her çalışma, prova ve konserde acayip dünyalara yaptığım yolculuklar ve çoğu kez tüylerim diken diken söyleyişimden olsa gerek... Bu şarkının bu bölümlerinde de aynı hisleri yaşıyorum.

"Kim bu?" diye düşünürken, karşıma 16 yaşında bir miniğin çıkacağını düşünmüyordum. Gerçekten çok beğendim. Popta eğlence ve düşünceyi bir arada bulmak zor, zaten bu yönde büyük beklenti de yok; ancak Lorde böyle bir kız. Tesadüf mü bilinmez; tarzını, şarkılarını beğendiğim ve daha evvel hakkında 2-3 yazı yazdığım Kimbra da Yeni Zelandalı. Bu muhteşem adada adalılar ne yapıyor, kuşa, böceğe, okyanusa bakıp yükseliyor mu, nedir?

Küçük Lorde, 12 yaşında Universal Records ile anlaşmış, vay canına! Bu yıl çıkan ilk single'ına dek 4 yıl boyunca kendi şarkılarını yazarken, çocukluğunu da rahatça yaşamış; bu sonuca Huffington Post'a verdiği ropörtajda albümü kaydetmek için sadece üç tatilini stüdyoda geçirdiğini söylemesinden vardım.

Sosyal medyayı tam anlamıyla kullanıyor ama gördüğüm kadarıyla suyunu çıkarmamış, paylaşımları eğlenceli ve artistik. Diğer genç Hollywood starları (çişini içenler, kendinden geçenler, vb.) ile kıyaslanamayacak kadar aklı başında ve "We'll never be royals./Asla soylu olmayacağız." ya da "We didn't come from money./Paradan gelmiyoruz." şeklinde şarkı sözleri yazabiliyor. Şarkılarında, akranları gibi "erkek" temasına yer vermeyişine ise, "Eski erkek arkadaşlarım hakkında yazmıyorum, şarkıların her zaman bir erkekten bahsetmesi gerekmiyor." diye yanıt veriyor. Nutkum tutuldu, fazlasıyla ilgi çekici.

İlk albümü Love Club'ın single'larından biri olan Royals'ın klibi de 16 yaşındaki bir 'teenage' için epey olgun. Lorde'nin tipik bir teenage olmadığı da açık zaten. Örneğin klipte kendisi neredeyse gözükmüyor. Kısa film tadında çekilmiş ve çok başarılı bir prodüksiyon. Parça Yeni Zelanda ve Amerika listelerinde aylardır bir numarada. Klibin son 30 saniyesindeki tenis kortu ve onu çevreleyen teller de bana o kadar çok şey anlattı ki, süper, süper!


23 Ağustos 2013 Cuma

Olduramadım

Geçen pazar sabahı Akustikhane’nin tekrarına denk geldim. Konuk Su Soley’di. Kendisini önceden birkaç kez dinlemiştim; açtığım anda sohbet sürüyordu ve açıkçası saç stilini incelemek için durdum. Konuşmaları çok sahici geldi. Böyle duru, net sanatçılara hayranım. Sonra baktım şarkılara geçtiler. Ne kadar güzel yorumluyor parçaları.

Su, aslında cover söylerdi ama kendi şarkılarını da yazmaya başlamış ve sunucunun “Bu şarkıyı nasıl bir anında yazdın?” sorusuna direkt “Müthiş aşk acısı çekiyordum, çok yükselmiştim ve bir yol ayrımındaydım.” yanıtını verdi. “Şarkıyı yazdıktan sonra söylerken her seferinde o anları yaşar mısın?” sorusuna ise “Yok tabii etkisi azalıyor.” deyip “Ama zaten şu an çok mutluyum, her şey çok yolunda.” diye eklemesi çok hoş hoşuma gitti.

Birçok şarkı söyledi ama Özkan Uğur’un “Olduramadım”ından etkilendim, çok severim bu şarkıyı zaten. Nasıl evrensel, nasıl hislere tercüman olan, nasıl enerjik ama içli bir şarkıdır ya… Tabii “Yarabbim!” bölümlerinde kulağımda hep Özkan Uğur’un söyleyişi vardı ama bu da son derece hoş, havalı bir performans bence.


Unutmadan, kusura bakma yapımcı/sunucu ama biraz kilo ver ya! Aslan kral gibi oturmuşsun başköşeye, şarkılara tempo tutayım derken göbeğin hop hop atıyor. Ya da tempo tutma (bu da iyice derebeyi yaklaşımı oldu, kaç kaç…). Ama program güzel.

4 Ağustos 2013 Pazar

Oooo ooo

Diş hekiminden epey bir çekinen ve çok uzun süredir o koltuğa oturmamış olan ben, sevgili arkadaşım ve bundan böyle en sempa diş hekimim Arzu’ya doğum günümde ilk dolgumu yaptırmak için gittim. “Ben de geleyim, olmadı elini tutarım.” diye bana takılarak kardeşim de geldi. Hayret doğrusu, nasıl oldu da arabada Ankara havaları dinlemeden olay yerine vardık? Herhalde Can dolgu gerginliğime bir miktar saygı duydu.

Arzu’nun tatlı tatlı konuşmasıyla işlem nasıl bitti anlamadım, çekinecek bir şey yokmuş. Sonrasında da bana harika bir sürpriz yaparak tüm ekip doğum günümü kutladılar. Anestezinin etkisi devam ettiğinden, üç mumu söndürmek için bayağı bir uğraştım, resimde de çıkmış, Chucky'ye 5 kala... Bir mumdur, iki mumdur, üç mumdur...

Pasta merasimi öncesinde ben muayenehanenin koridorlarında “Süperim, mükemmelim, bu engeli de aştım, devamlı dolgu yaptırabilirim.” diye dolaşıp diğer hastalara göz atıp uyuşuk ağzımla etrafa öpücük dağıtmaya çalışırken açık olan televizyonda Beko reklamı dönüyordu, ne zamandır paylaşmak istiyorum, bu vesile ile paylaşayım:

Beko’nun reklam jingle’ına bayılıyorum. Son zamanda farklı dillerde de yayımlamaya başladılar. Radyoda reklama asla dayanamayıp vakit kaybetmeden kanal değiştiren ben, buna denk gelince “Bir daha çalsa dinlerim.” diyorum her seferinde içimden. Olağanüstü bir ezgi, sözlü-sözsüz, lounge-pop her tür kombinasyona uyumlu; rahmetli Melih Kibar’ın ölümsüz Hababam Sınıfı müzikleri gibi… Beko bence bunu yüzyıllar boyunca kullansın. Bestecisi Atakan Ilgazdağ, daha pek çok firmanın da reklam jingle’ını yapmış. 

Özellikle Fransızcasına bayıldım. Buyrun siz de dinleyin:

Diğer dillerdeki versiyonlar için de buraya göz atabilirsiniz. Bu da akşamında bizimkilerle olan versiyon:

13 Temmuz 2013 Cumartesi

Opera Her Yerde*

'Bu sezon Süreyya’da hiç temsil izleyemedim, izleyecek bir şey bulamadım' diye hayıflanırken Opera Festivali ilaç gibi geldi.

25 Haziran – 8 Temmuz 2013 tarihleri arasında düzenlenen 4. Uluslararası İstanbul Opera Festivali’nin açılışı Verdi’nin Rigolettosu ile Haliç Kongre Merkezi’nde yapıldı. Açıkçası açılışa katılmayı pek düşünmüyordum ama Pınar arayıp ‘Gidelim mi?’ deyince ve aramıza Pelin de katılınca güzel bir akşam geçirdik. Santral’de yemeğimizi yeyip biraz çimlerde keyif yaptıktan sonra Haliç Kongre Merkezi’ne geçtik. Favori mekânlarımdan olmadığını daha evvel de yazmıştım, ‘Neyse bir de opera izleyelim, bakalım akustik nasıl gelecek bu sefer?’ diyerek yeni bir başlangıç yapmak istediysem de, yok yine olmadı. Ülkemizin bence tek opera salonu olan Atatürk Kültür Merkezi de elimizden alındığından açılış temsilini bu vasat akustikle izlemiş olduk.
Rigoletto, Ankara Devlet Opera ve Balesi, 25 Haziran 2013, Haliç Kongre Merkezi
Ankara Devlet Opera ve Balesi’nin Yekta Kara rejisi ile ve Rengim Gökmen şefliğinde sahnelediği Rigoletto’da favori solistim Rigoletto’yu oynayan bariton Eralp Kıyıcı idi. Kendisi operanın içine doğmuş bir sanatçı, annesi Cemaliye Kıyıcı da önemli bir mezzo soprano. Mantua Dükü rolündeki Murat Karahan’ı da başarılı buldum. Hatta bence “La donna e mobile” aryasını Gala Konserindeki İtalyan tenor Stefano Secco’dan çok daha güzel söyledi. Rigoletto’nun kızı Gilda’yı canlandıran misafir Rus soprano Ekaterina Siurina ilk etapta biraz stresli gibiydi ama sonradan açıldı, oyunculuğu da sesi de iyiydi.

Rigoletto, Victor Hugo'nun Le roi s'amuse adlı oyunundan uyarlanarak Verdi’nin favori librettisti Francesco Maria Piave tarafından yazılmış ve 1850-51 döneminde Verdi tarafından bestelenmiş üç perdelik aşk ve tutku dolu bir trajedi, bir başyapıt. İçindeki aryaların hemen tamamı ise tarihe geçmiş müthiş eserlerdir. Rigoletto’yu en son 2010 kışında Viyana Operası’ndan izlemiş ve kendimden geçmiştim.

Eser, normalde 16. yüzyılda İtalya Mantua’da geçer. Mantua Dükü, etek gördü mü çıldıran bir playboydur. Hizmetçi demez, eş-dost karısı demez, soylu arkadaşlarının kızları demez, hepsini baştan çıkarır. Rigoletto ise onun kambur yardımcısı, soytarısıdır. Rigoletto’yu bu hayatta tek neşelendiren kişi, kapalı kapılar ardında tuttuğu, herkesten gizlediği masum kızı Gilda’dır. Ama Dük yine ava çıkmıştır ve sıra Gilda’ya gelmiştir…

Yekta Kara, Rigoletto’yu 1920’lerin başına çekerek modernleştirmiş, bunun sonucunda da oyun mafyöz bir tavır takınmıştı. Bunu dekorlardan da hissedebiliyordunuz. Bence rejide birtakım sorunlar vardı, belki bu modernleştirmenin bir parçasıdır ancak yine de Gilda’nın babasının onu sakladığı evinde bebek ve pusetlerle oynayan bir kız çocuğu olarak gösterilirken, hemen bir sonraki sahnede “Ah aşkımdan ölüyorum, bitiyorum, aşkımın adı Gualtier Malde!” konulu “Caro Nome il Mio Cor” aryasını söylemesi bütünlüğü bozmuştu.

Opera Festivali kapsamında gittiğim ikinci etkinlik, 1 Temmuz’da Aya İrini’de gerçekleşen “Viva Verdi” başlıklı Gala Konseriydi. 2013 yılı, Verdi’nin 200. doğum yılı olduğundan Festival, gala konserini ünlü şef Roberto Abbado, birçok ünlü solist ve İstanbul Devlet Opera ve Balesi Korosu ve orkestrası eşliğinde Verdi eserlerine ayırmış. Hiç bilet kalmadığından, konsere Esen Abla’nın ‘artist’ kartı ile artistler kapısından giriş yaptım, güzel de bir yer buldum kendime, hoşuma da gitmedi değil yani.



Konser solistleri Soprano Davinia Rodriguez, bariton Marco Vratogna, tenor Marco Berti ve tenor Stefano Secco idi. Bu konser uzun zamandır izlediğim en iyi konserlerdendi diyebilirim. Hatta kaydını edinmeye çalışacağım. Öncelikle orkestra ve koro muhteşemdi. Programsa Rigoletto, Il Trovatore, La Traviata, Othello gibi popüler opera parçalarından oluşuyordu. Solistlerden İspanyol Rodriguez ile İtalyan bariton Vratogna favorilerim oldu. Rigoletto’nun “Tutte le feste al tempio” aryasını birlikte olağanüstü seslendirdiler. Hatta o kadar beğendim ki yeni girdiğim twitter’dan Vratogna’ya tebrik tweet’i attım eve gelince, Rodriguez sana da atacaktım ama twitter’da bin tane Davinia Rodriguez çıktı, seçemedim aralarından.

Koro, Othello’dan “Uragano” ve Il Trovatore’den “Çingeneler Korosu” nu seslendirdi, çok çok iyiydi. Şef Abbado, bir ara, o esnada sadece solistlerin söyleyecek olması nedeniyle erkek koristleri oturtmayı unutup, erkek koristler de kendi inisiyatifleri ile hop diye oturunca bayağı bir oturma sesi çıktı. Bunun üzerine Abbado koroya afra tafra çekerek eseri kısa bir an durdurdu, baştan aldı. “Şefim, sen dünyanın her yerinde konserler, operalar yönet; sonra gel İstanbul’da koroyu oturtmayı unut, olur böyle şeyler, stres yok…”

Soprano Rodriguez ise bir seferinde söyleyeceği daha bitmeden tam üç kez alkışla kesildi. Bu maalesef coşku alkışları değil, eser bitti sanılarak seyircinin tam üç kez! balıklama atlaması sonucunda gerçekleşti. Yanı sıra, ortam genel olarak aşırı derecede gürültülüydü, her sene daha kötüye gidiyor sanırım… Hele konser başladıktan 5 dakika sonra topuklu ayakkabılarıyla Aya İrini’yi boydan boya dolaşan dostlarımıza özel tebrik sertifikası gönderiyorum. Tabii sorun sadece onlarda değil, teşrifatçılarda. Genç teşrifatçılarımızın konser başladıktan sonra içeri kimseyi almamaları gerekir ama tabii ‘nereden bilecekler’ sorusu akla geliyor, ‘5 dakikadan ne olur, öyle değil mi ama?’ Bu genç arkadaşlarımızın yüzde kaçı acaba daha evvel bir opera temsili izleyebildi veya festival yetkilileri tarafından yol yordam konusunda bilgilendirilebildi? Konser sonunda ise daha solistler seyirciyi selamlamadan bir yığın insan paldır küldür kalktı. “Anladık bis’e kalmayacaksınız ama daha konser bitmedi cicişler, solistleri dinlerken ağzınız kulaklarınızdaydı, bari izin verin selamlasınlar!”

Festival kapsamındaki son etkinlik, 7 Temmuz’da kardeşim Can’la Topkapı Sarayı’nda izlediğimiz ve Festivalin kapanış temsili olan IV. Murat Operası idi. Can’ın giderken bana zorla Ankara misket havaları cd’sini dinletmesi, yetmiyormuş gibi şarkının içinde geçen “ 'kostak kostak yörü yörü' ifadesindeki kostak kostak yürümek ne demek Abla?” gibi sorular sorması, benim bozulmam, onun da devamlı surette kahkahalar atması ile geçen zorlu bir yolculuk sonunda Topkapı’ya vardık.
7 Temmuz 2013, Topkapı Sarayı


31 Mayıs 2013 Cuma

Kendall'la Joey

Mayıs’ta yazı yazacak tek bir anım bile olmadı diyecektim ki bugün ayın son günü… Bu ay kendimi bileli, ailemden ilk kez birisi, Babam ameliyat oldu ve soğukkanlı ben, ameliyattan bir gece önce hayatımda hiç hissetmediğim bir duygu hissettim. Her şey insan için tabii ki… Sonrasındaki Bodrum ise çok iyi geldi. Serin sularına attım kendimi. Bodrum kime kötü gelmiş ki zaten? Bodrum'da epey Marsalis dinledim. Dinlerken de geçen ay ortasında gittiğim konseri yeniden yaşar gibi oldum.

Marsalis, müzikal ortağı caz piyanisti Joey Calderazzo ile 2011 yılında çıkardıkları Songs Of Mirth And Melancholy albümünü tanıtan iki konser için gelmişti Caz Fest kapsamında ve biletlerin aylar öncesinde tükendiği belirtilmişti. Konsere son anda basın tarafından sızmayı başardım. Cafe Nero’da türk kahvemi hüplettikten sonra Salon’un üst katına çıktım. Yanıma da çok sevdiğim bir sanatçı geldi elinde birasıyla. Tuluğ Tırpan. Çok sempatikti ama biraz kilo vermesi gerekiyor, bildiğim kadarıyla karaciğer yağlanması var kendisinde, bir programda söylemişti.



Marsalis her zamanki gibi çok tatlı ve mütevazıydı. Calderazzo ile aynı dili konuştukları ve özel hayatlarında da “bro” mertebesinde oldukları tüm konser boyunca hissedildi.

Konserde üçüncü sırada çaldılar bu parçayı. Calderazzo’nun bestesi ve çok artistik bir eser bence. Zaten parçanın adı (La Valse Kendall) dikkatimi çekiyordu. Hikayesini anlattı, hoşuma gitti. Karısı Kendall, Calderazzo’ya ne zaman kendisi için beste yapacağını sorup duruyormuş. Calderazzo da diyor ki “Müzisyenseniz, bundan kaçmanız imkansıza yakın, sonunda yaptım, işte bu.” Besteyi bitirdiğinde Marsalis’e “Ne koyayım adını?” diye sormuş, o da “Tabii ki Kendall!” demiş. Parça nefis bir balatla başlıyor. Joey, Kendall’ı seviyor…



13 Nisan 2013 Cumartesi

I due Foscari

2013, Verdi yılı. Giuseppe Verdi’nin 200. doğum yılı, tüm dünya operalarında bestecinin ölümsüz eserleriyle kutlanıyor. Dolayısıyla tam sezonda Roma’da bulunup da bir Verdi Operasına gidememem söz konusu dahi değildi. Gerçi son dakikacı olduğumdan, bilet bulamamaktan çok korktum ama tuzlu da olsa Verdi’nin I due Foscari’sine ana salonda iyi bir yer buldum. Hem de Riccardo Muti yönetiminde… Müthiş… “Oh neyse ki bilet buldum.” diye sevincimi duyan Rıfat “Allah Verdi demeyip gecenin tadını çıkar.” diye mesaj atmıştı o gün bana. Neyse ki Allah bilet verdi…

Akşam 7 gibi evden çıktım, hava yine atıştırıyordu. Metroya bindim, Termini’de inip az biraz yürüyerek Cumhuriyet Meydanı’ndaki Roma Operası’na (Teatro dell’Opera di Roma) rahatça varırım diye düşündüm. Termini’de indim.

I due Foscari, Teatro dell'Opera di Roma, 12 Mart 2013
İndim ama bir türlü çıkışı bulamadım. Termini ilk gün geldiğimdeki gibi tadilat halinde ve tabelalarda yazan hatlara bile güven olmuyor, her şey birbirine girmiş. Hiçbir yerde “Çıkış” yazmıyor, ne tarafa yönelsem ayrı bir hatta bağlanıyor. Dolandım dolandım, aynı şey. İçimden kendime “Kıro musun, çıkışı nasıl bulamazsın?” diye söylenirken, daha fazla debelenmemeye karar vererek karşıdan gelen genç İtalyan çifte doğru bir hamle yaptım: “Pardon çıkış ne tarafta acaba?”. Bir bana baktılar, bir birbirlerine ve İngilizce bilmediklerini söylediler. İçimden “Ya sabır” çekerek, “Çıkış, çıkış!” dedim. Basit bir soru gibi gelmişti oysa. Tekrar birbirlerine baktılar. Sonra araya tek bir İngilizce kelime ("go") koyarak, İtalyanca “Siz nereye gideceksiniz?” diye sordu adam. Oyunun başlamasına artık yirmi dakika kalmıştı ve delirmek üzereydim. “Sadece buradan dışarı çıkmak istiyorum.” dedim. Bu sefer kadın “Ama siz tam nereye gideceksiniz çıkınca?” dedi. “Opera’ya gideceğim ve sadece yirmi dakika kaldı.” dedim saatimi göstererek. Tekrar bakıştılar ama bu sefer fiziken de birbirlerine döndüler, beni tamamen unuttular ve başladılar tartışmaya. “Allah” dedim o an, "Bittiğim andır."

Adam: “Bu kız Termini’den çıkmasın, çıkarsa çok yürür.”
Kadın: “Çıkabilir aslında, çok uzun değil yol.”
Adam: “Kesinlikle çıkmasın, yağmur yağıyor, buradan başka bir hatta binsin.”
Kadın: “Ama hangi hatta? A a buldum. Biz Annanigna’ya gidiyoruz, o da Annanigna ile gitsin, yalnız biraz yürüyecek.”
Adam: “Si si, birlikte şu tarafa yürüyelim.”
Kadın: “Tamam, bence de, kesinlikle bizimle gelsin, zaten tek durak. Sen şimdi ona anlat.”

Bu arada ben hala tribünden “Çıkış, çıkış nerede, onu gösterin yeter.” diyorum. Bir yol sorduk, gelinen noktaya bakın! Tam İtalyan işi. Sonunda bana dönebildiler, son kararlarını açıkladılar ve beni de aralarına alarak yürümeye başladılar. Kısa bir an tereddüt ettiysem de bu ilgileri karşısında kaderime razı olarak yürümeye devam ettim. Bu arada hala bana bunun en kısa yol olduğunu anlatmaya uğraşıyorlardı ama onların konuşma süresinde ben zaten Opera’ya varırdım sanırım, tabii çıkışı bulabilseydim… Metronun içinde epey yürüdük, bir yandan içimden “Hay sizi İtalyan milleti gibi, inşaallah kafadan atmıyorlardır bunlar, Annanigna mannanigna.” diyordum. Beni Annanigna hattına kadar götürdüler, biletlerini basıp içeri de girdiler, onlar da aynı hattın ters yönündeki trene bineceklermiş. Yetmedi, tren gelene kadar benimle beklediler. “Gidin siz tamam, teşekkürler.” diyorum. “Yok bekleyeceğiz.” diyorlar. Trenin kapısı kapanırken arkamdan hala bağırıyorlardı: “Unutma, bir durak sonra iniyorsun, inince sol yapıyorsun biraz git, orası.” Tabii bu konuşmalar, el kol hareket silsilesi ile destekli şekilde gerçekleşiyor. İnince aynen dedikleri şekilde yaptım ve kendimi Opera’nın fuayesinde buldum. Çok rahat bir şekilde, vaktinde yetiştim. Tek sıra yapamayan İtalyan dostlarımızın arasından zar zor üstümü vestiyere attıktan sonra yerime geçtim. En çok da Riccardo Muti’yi bu kadar yakından izleyeceğim için heyecanlıydım. 10 dakika sonra oyun başladı.
Akrobatlar ve ip cambazları sahnesi, I due Foscari, 12 Mart 2013, Roma
Roma prömiyeri 6 Mart’ta yapılan I due Foscari (İki Foskariler), Verdi’nin 1844’te bestelediği üç perdelik lirik bir trajedi… Ben de 12 Mart’ta bu sezonun dördüncü oyununu görmüş oldum. İşin güzel tarafı, oyunda bir Türk sanatçı da vardı. Soprano Asude Karayavuz, Pisana’yı canlandırdı (Başroldeki Lucrezia’nın yakın arkadaşı rolündeki yardımcı kadın oyuncu). Her zamanki gibi dekor ve kostümleri deli gibi inceledim. Muhafazakâr olmakla birlikte çok çok başarılıydı. Muhafazakârlık da oyunun dönemine sadakatten ileri geliyor. Başroller iyiydi, Lucrezia rolündeki Tatiana Serjan’dan daha iyilerini Türkiye’de izledim. İki Foskarileri canlandıran Francesco Meli ve Luca Salsi belkanto tekniklerinde başarılıydı. Bizim Asude’nin partileri çok azdı, sahnelerini ise teatral açıdan yaratıcı buldum. Sonuçta Roma Operası’nda alkışa çıkan Türk bir sanatçı olması gurur vericiydi.

Riccardo Muti nota sehpası&orkestra elemanları
Riccardo Muti’ye gelince, Maestro’ya benim bir şey söylemem hadsizlik olur. Müthiş bir şef, gerçek bir lirik, sahneyi ve çukuru kontrolü altında tutarken bunu son derece dengeli bir şekilde yapan sağlam bir Napolili karakter. Onun nota sehpasını incelemek bile çok iyi geldi.

İki Foskariler, 1457’nin Venedik’inde geçiyor. Venedik Doçu Francesco Foscari’nin oğlu Jacopo, o dönemin Konseyi tarafından iki kere müebbete mahkûm edilir. Birincisi yabancı bir prensle görüşmekten, ikincisi de Konseyin liderini öldürmekten… Zaten oyun bu sahne ile açılır. Sonrasında da baba-oğul Foskarileri ve elbette genç Foscari, Jacopo’nun karısı Lucrezia’yı trajik günler beklemektedir. Sonunda Jacopo’nun masumiyeti ortaya çıksa da iş işten geçmiştir.

Oyunda iki ara verildi, ilk arada birkaç fotograf çekeyim dedim. Sonra beni de çeksinler diye bakınmaya başladım: “Kimi seçsem kimi seçsem?” Hemen yanımda oturan üç kişinin İngilizce konuştuğunu duyunca, iki koltuk solumda oturmakta olan yaşlı adama makineyi uzatarak “Mümkün mü acaba?” diye sordum. Bu arada adamın görece genç arkadaşı tam ortamızda ayakta duruyordu ve hemen atıldı çekmek için. Dedim ki “Yok siz olmaz, çok yakınsınız, oturan bay çekse daha iyi olur.” İçlerinden “Püü, utanmaza bak, bir de adam seçiyor.” demişlerdir kesin çünkü ben öyle deyince ayaktaki hafiften bir titredi. Yaşlı adam ise “Tabii ki çekerim.” diyerek makineyi aldı ve gözlüğüne rağmen makineyi gözüne dayayarak çekti. Sonra geri uzattı, hemen baktım, gözlerim kapalı çıkmış ve dedim ki “Ama bu olmamış, uyuyorum bunda, bir tane daha çekebilir misiniz?” Adam “Elbette.” diyerek ikinciyi de çekti: “Hazır mısın, gözünün açık olduğundan emin ol, çeek tim.”
Çektiği gibi de iki koltuk sağa kayarak sol yanıma oturdu ve “Amerika’nın neresindensin?” diye bir soru yöneltti. İçimden “Yahu bir fotograf çektirdik adam şeceremizi çıkaracak, Alabama’nın içindenim mi desem acaba, neyse ya adam da yaşlı, şimdi sıkıntı olmasın.” diye düşünerek “Türküm ben.” şeklinde yanıtladım. O an adamda bir “Hoppalaaa” edası oluştu ki sormayın, kısa süreli bir tsunamiye şahit olmuş gibi baktı ve normalleşme sürecine girdi. Sonra “Hangi rüzgâr attı seni Roma’ya?” sorusu ile devam etti. Ona da “İstanbul’daki Roma Dondurmacısı tavsiye etti.” demek geldi içimden ama içinde bulunduğumuz tarihi Roma Operası’na ayıp olmasın diye normallikle yanıtlayım dedim ve sohbet başladı. Türkiye’nin işsizlik oranlarından tutun da, mortgage piyasasına, politik gelişmelere kadar sordu. “Ajan mı bu?” diye şüphelenerek temkinli konuşmadım değil ama ajanlıkta hem tip hem yaştan kaybetti. Ne de olsa bu alanda en son Skyfall’u izlemişim. Sonra ne işle iştigal ettiğime geldi sıra. Sonra da niye operaya geldiğime taktı uzun müddet. Ben anlattım. Cebinden küçük bir not defteri çıkardı, notlarını, çizdiği desenleri gösterdi. O an o kadar şaşırdım ki zira ben de kasa kasa küçük not defteri bitiren, en ufak bir çağrışımı, aklıma geleni not alan ve sonra onları birleştiren ve zincir etkisiyle ilerleyen bir insanım. O da benzerini yaparmış meğer. Adama karşı “Dude” noktasına geldim ve “Biraz da ben sorayım artık, ne biçim iş, Mastermind’da mıyız neyiz?” dedim. Aynı bana sorduklarını ona soruyordum ki ikinci perde başladı.

30 Mart 2013 Cumartesi

Roma Tatili, benim

Papa'nın seçilmesinden bir gün önceydi. Roma Tatilimin gerçek olması için Piazza Bologna'dan bindiğim 310 numaralı otobüsle Piazza San Pietro'ya (San Pietro Meydanı) vardım. Bir insan seli, daha hoşu müthiş bir defile beni karşıladı. Bu rahip, rahibe dostlarımızın ne kadar da çok çeşit ve renkte kostümleri varmış, bazılarını çok beğendim. Tüm dünya televizyon ve radyoları meydanda, elini kaldırsan kameraya ya da mikrofona çarpıyorsun. Her yerde polis, zabıta. Herkes bazilikaya doğru yürüyor. Bir yandan "Vatikan'a sıra beklemeden girmek ister misiniz?" diye üstüne üstüne gelen turizm şirketi elemanları. Tüm bu kalabalıkta ne bir arbede ne de bir taşkınlık fark ettim. Bernini, 11 yılda tamamladığı meydanında toplanmış bu ruhani kalabalığı görseydi çok sevinirdi herhalde.

Piazza San Pietro, 12 Mart 2013
Roma Tatilimin gerçek olması demiştim, tabii ki nedeni Roma Tatili filmi. Güne buradan başlamamın nedeni, Roma Tatili filminin teknede dans sahnesinin bazilika yakınındaki Ponte Sant’Angelo'nun (Melekler Köprüsü) altında geçmesiydi. Bu sahne filmdeki en eğlenceli anlardan birisi. Prenses Ann (Audrey Hepburn), saçını kesen berberi tarafından bu geceye davet edilir. Tabii gizli ajanlar Prensesin peşindedir, gelirler ve tekne birbirine girer, bu arada Ann gitarı ajanların kafasına kafasına indirir, sahnenin sonu Tiber nehri sularıdır.

Melekler Kalesi ve Köprüsü
Papasal ortamın kalabalığında daha fazla bekleme yapmadan Bernini’nin 1667 – 1671 yılları arasında öğrencilerinin yardımıyla tamamladığı on melek heykelinin süslediği Ponte Sant’Angelo'dan tekrar karşıya geçip Tiber kenarından Trastevere bölgesine yürüdüm. Köprü üzerindeki dev heykeller, İsa’nın Tutkusu’ndaki her biri farklı bir enstrümanı tutan melekleri temsil ediyor. Bunlardan sadece ikisi bizzat Bernini tarafından yapılmış ama dönemin Papa’sı bunları açıkhavada sergilenemeyecek kadar güzel bulup bir kiliseye göndermiş. Sonrasında diğer heykellerle birlikte köprüye yerleştirilmek üzere bu iki heykelin replikası yaptırılmış. Bu arada yol üzerinde denk geldiğim şu bislere bir bakın, olmaz böyle şirinlik.


İspanyol Merdivenleri ve Via Margutta 51
Trastevere’de biraz gezindikten sonra esas hedefi unutmadan Via Condotti üzerinden İspanyol Merdivenlerinin oraya vardım ve filmde Gregory Peck’in evinin bulunduğu dar sokağa giriş yaptım: Voila Via Margutta! Sokak şu an bir sanat galerisi ve zanaatçiler sokağı olmuş. O arada birden yağmur indirdi. Biraz ilerledikten sonra 51 numaraya vardım. Vardım varmasına ama kapı duvar. Kapının önünde beklemeye başladım ki içerden bir kadın ve bir köpek çıktı. Hemen kadına yönelerek derdimi anlatmaya çalıştım ama anladığını anladığım halde ısrarla “Anlamıyorum İtalyanca’dan başka dil.” dedi. Üstüne “Yasak” dedi, eminim anlamamışsındır canım. Bir yandan köpeği sağ bacağımı bayağı bir yaladı, köpek resmen kot sever çıktı. Kadını epey bir oyaladım, “2 dakika bakıp çıkacağım, avluya bakayım sadece.” filan dediysem de olmadı. Birkaç arkadaşım “Bir şey olursa Fransızca’ya dön, çekinirler Fransızlardan.” demişti. Birden o aklıma geldi, switch on-off derhal Fransızca baskı yapmaya koyuldum, kadın biraz yumuşadıysa da döndü arkasını ve köpekle birlikte uzaklaştı.

Via Margutta 51, avlu ve merdivenler
Kaderime razı olmaya hazır değildim, biraz daha beklemeye karar verdim, hem kapı önünde yağmurdan da korunuyordum. Çantamdan elmamı çıkardım ve gelen geçenlerden hangisi bu kapıdan girecek diye kendi içimde bir yarışma açtım ki beşinci kişi elinde anahtar devasa kapıya yöneldi. “Allah mı gönderdi seni?” naralarıyla (içimden) adama yaklaştım. Çok mülayim bir insana benziyordu elinde alışveriş torbasıyla. Filmin ismini bilhassa İtalyanca söyleyerek Gregory Peck’in evine bakmaya geldiğimi, çok kısa kalacağımı söyledim. Kısa bir an düşündü ve “Gel benimle.” dedi. Adamın ‘gel benimle’si çok etkileyiciydi, kendimi filmde hissettim. Sonra kapıyı açtı, içeri girdik, yağmur tüm hızıyla sürüyordu. Avluyu geçtik ve filmde Hepburn’le Peck’in birlikte çıktıkları taştan dar koridordan eliyle yukarıyı işaret ederek Peck’in evini gösterdi ve sessiz olmamı rica ederek kendi evine doğru yöneldi. Çantamı ve şemsiyemi hemen yere atarak keşfe başladım. Burası bir avlunun etrafına inşa edilmiş konutlardan oluşuyor, Roma için oldukça yeşillikli bir yer.
Prenses Ann, Joe'dan ödünç para isterken... (1953, 2013)
Merdivenlerden yukarı çıktım, arkama döndüm ve gördüğüm karşısında sadece “Koşarak mı kaçsam yoksa uçarak mı?” diyebildim. Çünkü kapıda karşılaştığım köpekli kadın dönmüş ve gayet kızgın şekilde merdivenlerden bana doğru çıkıyordu. Burnundan soluyarak yanıma geldi, birbirimize baktık, ben gülmeye başladım, kadın daha da sinirlendi ama hiçbir şey söylemeden “Görürsün sen şimdi!” der gibi baktı ve evine gitti. Dolaşmaya devam ediyordum ki birden bir gürültü koptu. Biri öyle bir bağırıyordu ki, girdiğim koridordan geri dönüp bakmak durumunda kaldım. Sanırım 100 yaşındaki bir adam pencereye çıkmış “Git buradan, git buradan, haydi, hemen!” diye çığırıyor. 51 numarada İtalyancam gelişti resmen.

Adamı şöyle tasvir edeyim: üzerinde pijama ama aynı Peck’in filmdeki pijamasından -burada oturanlar film hala devam ediyor sanıyor olabilirler- hiç dişi yok, saçları, burnu Gargamel’e benziyor, hiç nefes almadan bağırabiliyor ve ellerini havaya kaldırmış bir o yana bir bu yana oynatıyor, o açıdan dinamik bir insan da diyebiliriz. Adama İngilizce başladım niye geldiğimi ve bir dakika içinde çıkacak olduğumu anlatmaya ama yok susmuyor. O anda anladım az evvelki köpekli kadın bu adamın bakıcısı ve içeri girdiği gibi adamı yatağından kaldırıp beni ispiyonlamış. Kendisi de muhtemelen İtalyan değil ama kraldan çok kralcı. Artık sinirlenmeye başlamıştım ki ampul yandı bende ve adama Fransızca söylenmeye başladım: “Komşunuz beni içeri aldı, kendisi izin verdi, gidin sorun, Roma Tatili filmi burada çekilmişti, bakıp çıkacağım, ne bağırıp duruyorsunuz, çıkacağım dedim ya!” Adam birden sustu, havaya kaldırdığı ellerini yere indirip “Tamam şimdi anladım, gezebilirsiniz.” dedi ve penceresini kapatıp içeri girdi. Demem o ki, Via Margutta 51’de ben de kısa film çektim ama kesinlikle değdi.

Prenses Ann: "Böyle bir yerde oturmak çok eğlenceli olmalı." (1953, 2013)
Ayrılırken yağmur diniyor gibiydi, Via Margutta'dan çıkıp Flaminio’dan otobüse binerek akşamki operaya hazırlanmak üzere evin yolunu tuttum. Otobüse ilk kez biletsiz bindim, bu yağmurda beni kontrol edecek İtalyan kontrolörün vereceği tüm cezalar İtalyana helal olsun. Tahmin ettiğim gibi kontrol eden olmadı ama her durakta adrenalin yükselmesi yaşamadım değil.*

* Bizi niye böyle yetiştirdiniz Anne, Baba, az gamsız olsaydık iyiydi ya…

19 Mart 2013 Salı

Tiziano


Roma Tatilimin ikinci gününde Selmin’le birlikte İtalya Cumhurbaşkanının resmi konutu olan Palazzo del Quirinale’nin (Quirinale Sarayı) bir parçası ve bir zamanlar Papalığın at ve at arabası garajı olan Scuderie del Quirinale’de yeni açılan Tiziano Sergisine gittik. Scuderie del Quirinale, günümüzde 3.000 metrekarelik bir kültürel aktivite ve sergi mekânı... Yapımı ise 1732’de tamamlanmış.

Sabah Piazza del Bologna civarındaki kosher fırında güzelce kahvaltımızı ettikten sonra önce opera biletini aldık, yolda giderken bici baci scooter’cıyı inceledik, ardından Scuderie del Quirinale’ye yollandık. Üstümüzü başımızı tek sıra yapamayan İtalyan dostlarımızın arasından vestiyere bırakmayı başardıktan sonra loş sergi alanına giriş yaptık. Flaşlı flaşsız her türlü fotograf çekmek yasak, her köşe başına kırmızı –kırmızı olması önemli– ceketli görevlileri dikmişler zaten. Bu yasak sergi ortamlarında uzmanlaştığımdan yine de flaşsız çektim, yasak olmasa çekmezdim. Resimdeki pembe bina Scuderie, diğeri de Cumhurbaşkanı konutu…

Venedikli Tiziano Vecellio, 16. yüzyıl İtalyan Rönesans sanatının başta gelen temsilcilerinden. Renk ve ışık üstadı, hem çağdaşlarını hem de kendinden sonra gelenleri etkilemiş bir sanatçı… Tiziano’nun soğuk mu soğuk gotik stilden bıkan ustası Bellini, olayı biraz sıcaklaştırmak amacıyla resme ışığı getirmeye çalışıyor. Tiziano da olayı alıyor ilerletiyor diyebiliriz. E boynuz kulak olayı…

Muhteşem Süleyman, Tiziano, 1539
Sergide, Tiziano’nun İtalya ve dünyanın dört bir yanındaki müzelerden getirilmiş en önemli eserleri (Il Concerto, La Bella, Carlo V Con il Cane, Flora, vb.) bir arada. Yani olacak şey değil, bulunmaz nimet…

Tiziano, Bellini’nin öğrencisi demiştim. Bu Bellini, Giovanni olan. Kardeşi Gentile Bellini, Fatih Sultan Mehmet’in portresini yapmıştı. Aferin, adından belli, kibar insanmış. Yine ta o günden belliymiş ki Tiziano da Kanuni Sultan Süleyman’ın portrelerini yapmış, hatta 1539’da tamamladığı "Muhteşem Süleyman" adlı Süleyman portresi, 2008’de Sotheby’s tarafından 1,25 milyon TL’ye satılmıştı. Yazıktır, çok aza gitmişti.

Süleyman deyince, Tiziano’nun adı Muhteşem Yüzyıl dizisinde de sıkça geçiyor. Barbaros Hayrettin’in İtalya’nın Sperlonga köyünü yakıp yıkmaktaki amacı “Tiziano’nun resmettiği meşhur düşes Giulia Gonzaga”yı yakalayıp Süleyman’a sunmaktan ibaret ama güzelliği dillere destan kadını yakalayamıyor. İtalya dönüşünde de Pargalı’ya anlatıyor durumu. Nilgün Cerrahoğlu, dizide bu konuda geçenlerin birebir doğru olduğunu Cumhuriyet’teki köşesinde yazmıştı.

Çerçeveleriyle bakmayı sevdiğimden, sergi alanında çektiğim Tiziano tablolarını paylaşıyorum. Aşağıda sırasıyla fazlasıyla hayran olduğum Il Concerto, Orfeo ed Euridice, Flora, Tiziano, La Bella... Bu eserlerin yapılış yılı aralığı 1508-1536. Tiziano kadınları etli butlu, çıplaklıklarından utanmayan kadınlar...

Son olarak, Scuderie’nin kafesinde espressolarımızı hüplettikten sonra Quirinale’den ayrıldık. Bunlar da binanın çıkışından manzaralar…
Scuderie del Quirinale, 10 Mart 2013
2013’ün en iyi sergilerinden biri olarak gösterilen Tiziano’yu Roma’ya yolu düşenlere şiddetle öneririm. Sıraya aldanmayın, hızlı ilerliyor. 16 Haziran’a kadar…

27 Şubat 2013 Çarşamba

Haset Husumet Rezalet ve Nick Muray

Berat Işık, Kelebek Etkisi, 2012
Yalancı bahar günü Pazar günü Melih’le güzel iki sergi gezdik; bununla kalmadık, kendi enstalasyonlarımızı yarattık, özellikle bu kısmı çok eğlenceliydi. Gezimizin ilk kısmı ‘modern’, sonraki kısmı ise ‘kendine gel’ şeklindeydi.

Hep diyorum kendimi çağdaş sanata yaklaştırıyorum, her seferinde farklı bir şey görüyorum. Arter-Sanat İçin Alan’daki sergide de öyle oldu. Adı Haset, Husumet, Rezalet*… Onüç çağdaş sanatçının iç içe geçen işleri galerinin dört katına yayılmış. Binanın iç mimarisi de hoşuma gitti, oda oda, labirent gibi keşfediyorsun. Hele en üst kat tam kutu kutu pense…

Yine Melih’e yakınarak “Aman yarabbi bunun neresi sergilik” dediğim işlerin yanı sıra, çok hoşuma giden çalışmalar da oldu. Beğendiklerimi aşağıda paylaşıyorum. Sergi kapsamında Selim Birsel’in işlerinden "Arka Bahçede Yetiştirilir", galerinin katlar arası merdivenlerine de yansımıştı ki buna bayıldım, hatta “Çıkartma mı ya bunlar” diyerek bayağı bir dokundum. Mekanda merdiven sahanlığından başlayıp, akıllı bir şekilde gidecekleri yönü bilen bir karınca kolonisi gibi süpürgelikler boyunca ilerleyen tank silüetleri bizi aşağıda bir görüntüsü de yer alan 'Arka Bahçe'ye ulaştırıyor.
Selim Birsel, Arka Bahçede Yetiştirilir, 2012
Bir ara dinlenmek için tabureye -çok rahattı- oturmuştum ki birden postala yakınsadığını düşündüğüm botlarımla bu funky tankları birleştireyim dedim ve tabii Melih hemen realize etti. Sonraki katta da Melih’in canlandırmasını yaptık.
Arter, 24 Şubat 2013
Ben bu çağdaş işlere dokunmayı seviyorum, yoksa ne faydası var? Mantığım şu: Bu işler çağdaşımız geçiniyorsa, bizim de çağdaşlar olarak üzerinde hakkımız, emeğimiz vardır. O nedenle de dokunuruz, dokunurken bozarsak da ancak bir çağdaş, diğer çağdaşı bozmuş olur, hatta buna bozmak da denemez, katkı sağlamış olur. İşte dokunduğum bir örnek. Yine de görevli yokken dokundum tabii…
Selim Birsel, Çalı Okulu, 2000

CANAN, Şeffaf Karakol, 1998
“Şeffaf Karakol”, "Arka Bahçede Yetiştirilir"den sonra en beğendiğim eser oldu, Melih biraz özensiz buldu ama ben bir kulp takamadım. Pleksi glas, CANAN’ın sayesinde göze hitap eder hale getirilmiş, gayet hoş ve çevreci… Sanatçı kendi bedenini kullanarak politik şiddete dikkat çekiyor. Bu eserin yapılış yılı 1998 ve sonradan öğrendim Ömer Koç’un özel koleksiyonundanmış… Bu iki eser serginin adı ve konusuna çok yakışan, kendini çok havalı anlatan eserlerdi.

Arter’deki sergi 7 Nisan’da sona eriyor.


‘Modernden çık, kendine gel’ bölümümüz ise Pera Müzesi’nde Nickolas Muray’in fotograf sergisiydi. “Oh be rahatlayabiliriz.” edasıyla 5. kata çıktık, sağdan sağdan başladık.
Nickolas Muay, Camel Cigarettes, Girl in a Pool, 1936
Nick Muray (1892-1965), 20. yüzyıla damgasını vurmuş bir sanatçı. Aslen Macar ve 21 yaşında Amerika’ya göç etmiş. Portre de çekmiş, reklam da çekmiş. Hatta 1930’lu yıllarda ilk doğal renkli fotoğrafı reklamcılıkta kullanan isim olmuş. Çalışmaları, Harper’s Bazaar, Vanity Fair, Vogue, Ladies’ Home Journal ve The New York Times gibi dergi ve gazetelerde düzenli olarak yayımlanmış. Reklam fotograflarına bayıldım zaten. Hele Camel ve Cola çekimleri muhteşem.
Nickolas Muray, Antonius&Cleopatra, Coca Cola Reklamı, 1935
Kendisi son derece renkli bir kişilik. Hem pilot hem de Amerikan Olimpik Eskrim Takımı üyesi. Bence ayrı bir hobi alanı da Frida Kahlo imiş. Kahlo’ya olan hastalıklı seviyedeki aşkı hoşuma gitmedi. Frida eşinden ayrıldığında, Muray sanmış ki kendisiyle evlenecek ama sonra ne olmuş? Tabii ki Frida onunla evlenmemiş. “E be Nicko, nasıl oldu da bu kadarını tahmin edemedin?” diye sormak isterdim kendisine.
Nickolas Muray, çeşitli portre çekimleri
Melih, bu sergide de sanatsal yetilerini göstererek değişik çalışmalara imza attı; çalışmasının ismini de ben takayım: “Karaltıdaki Aydınlık”.
Pera Müzesi, 24 Şubat 2013
Amerika’daki ünlü fotoğraf ve film müzesi George Eastman House yönetimindeki koleksiyondan derlenen bu sergi, sanatçının 50 yıllık kariyerini çok güzel anlatıyor. Harika çalışmalar var. 21 Nisan’a kadar gezilebilir.
Nickolas Muray, çeşitli dergi ve reklam çekimleri
Sergi çıkışında artık yorulmuş ve acıkmıştık, biraz Salt’ın puflarında oturduk ama gerçekten oturmak için girdik. Sonra da soluğu Fıccın’da aldık ve çerkez mantılarımızın keyfini çıkardık. Patateslisi çok övülüyor ama bana kalırsa kıymalısı daha güzel…

* Arter’in internet sitesinden sergi tanıtımı: "Haset, Husumet, Rezalet", bireyler ve toplumlar arasındaki düşmanlık ve kavganın giderek körüklenip savaşın evrenselleştirildiği bir dünyada, "dostluk", "dayanışma" ve "birlikte varolma" kadar "düşmanlık", "bencil bir güç istenci" ve "ayrımcılık" potansiyellerini nasıl birlikte üretip var ettiğimizi sorguluyor. Bir yandan hepimizin paylaştığı ortak bir yakın tarihi –kısmen de olsa– yeniden ziyaret ederken; başkaları için olduğu gibi kendimiz için de yıkıcı, başkalarına göstermekten çekindiğimiz gibi kendimize de itiraf edemediğimiz, sessiz bırakmayı tercih ettiğimiz olumsuz duyguları ve bunlara ilişkin travmaları da mesele ediniyor.